कोहलपुर नगरपालिका, बाँके जिल्लाको एक महत्त्वपूर्ण नगरपालिका हो जसले विकास र समृद्धिको ठूलो सम्भावना बोकेको छ। यो नगरपालिका जिल्लाकै सबैभन्दा युवा जनप्रतिनिधिहरू भएको नगरपालिकाको रूपमा परिचित छ। भौगोलिक रूपमा सामरिक महत्त्व बोकेको कोहलपुर देशका विभिन्न भागहरूलाई जोड्ने प्रमुख केन्द्र हो। यो नगर नेपालको आन्तरिक बसाइँसराइको प्रमुख गन्तव्य बनेको छ, जहाँ विभिन्न जातजाति, भाषाभाषी र संस्कृतिहरूको संगम देख्न सकिन्छ।
शिक्षा, स्वास्थ्य, व्यापार र कृषि क्षेत्रमा प्रचुर सम्भावना भए पनि कोहलपुर बेरोजगारी, वित्तीय अनुशासनको अभाव, प्रशासनिक कमजोरी र बढ्दो अनियमितता जस्ता समस्याबाट ग्रसित छ। स्रोत सुनिश्चितता, वित्तीय सुशासन र राजस्व आत्मनिर्भरता कायम गर्न नसक्दा कोहलपुर नगरपालिकाको आन्तरिक कार्ययोजना र कार्यसम्पादन जिल्लामै सबैभन्दा कमजोर देखिएको छ।
यसै सन्दर्भमा लुम्बिनी प्रदेश स्तरीय युवा सम्मेलन आयोजना भएको छ, जसमा विभिन्न क्षेत्रका युवा, नीति निर्माता र सरोकारवाला पक्षहरूको सहभागिता देखिएको छ। युवा सम्मेलनले उद्घाटनको चरण पार गरेको छ, तर अधिकांश अतिथिहरूको मन्तव्य शुभकामना र पुरानै शैलीको भाषणमा सीमित देखिएको छ। देशको अर्थतन्त्र खस्किएको अवस्थामा, युवाहरूले हिम्मत र साहस बोकेर मार्गदर्शनको अपेक्षा गरेका छन्। तर तथ्यांक र स्पष्ट कार्यदिशा बिनाको भावनात्मक र सैद्धान्तिक भाषणले सम्मेलनलाई सार्थक बनाउन सक्छ कि भन्ने प्रश्न उठेको छ।
कोहलपुरको विकास सम्भावना : समृद्ध नगरको आधारशिला
कोहलपुर विकासका सम्भावनाहरूले भरिएको नगर हो। यदि सही नीति, योजना र व्यवस्थापन अपनाइयो भने यसलाई प्रदेशकै आर्थिक तथा सामाजिक हबका रूपमा स्थापित गर्न सकिन्छ।
१. भौगोलिक तथा व्यापारिक महत्त्व
कोहलपुर ऐतिहासिक व्यापारिक शहर नेपालगञ्जसँग नजिक भएकाले व्यापारिक विस्तारका लागि उपयुक्त स्थान हो। यसले भारतसँगको व्यापार सहज बनाउने सम्भावना बोकेको छ।
२. कृषि, उद्योग र उद्यमशीलता
उर्वर भूमि र सिंचाइ सुविधाले व्यावसायिक कृषि तथा पशुपालनको क्षेत्रमा प्रचुर विकास सम्भावना छ। लघु उद्यम, स्टार्टअप तथा सीपमूलक व्यावसायिक अवसरहरू सिर्जना गर्न सकिने अवसर छ।
३. शिक्षा र स्वास्थ्यको केन्द्र
गुणस्तरीय शिक्षण संस्थाहरू स्थापना गरी उच्च शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम केन्द्रको रूपमा विकास गर्न सकिने सम्भावना छ। सरकारी तथा निजी अस्पतालहरूको स्तरोन्नति गरी कोहलपुरलाई मेडिकल हब बनाउन सकिने अवसर छ।
४. पर्यटन र सांस्कृतिक विविधता
कोहलपुर थारू, पहाडी, मधेसी संस्कृतिहरूको संगमस्थल भएकाले सांस्कृतिक पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने सम्भावना छ। स्थानीय कला, संगीत र परम्परालाई आर्थिक अवसरमा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ।
कोहलपुरका प्रमुख चुनौतीहरू
सम्भावना धेरै भए पनि कोहलपुर विभिन्न समस्याहरूले गाँजिएको छ।
१. बेरोजगारी दर उच्च
शिक्षित युवाहरू विदेश पलायन हुने प्रवृत्ति बढ्दै छ। स्वरोजगार तथा उद्यमशीलता क्षेत्रको कमी छ।
२. वित्तीय अनुशासनको अभाव
सरकारी बजेट तथा अनुदानको अपारदर्शी उपयोग र भ्रष्टाचारको निरन्तरता छ।
३. बढ्दो हिंसा, अपराध र चोरी-डकैती
बेरोजगारी तथा गरिबीका कारण आपराधिक गतिविधि बढ्दै छ। कानून कार्यान्वयन कमजोर छ।
४. प्रशासनिक कमजोरी र भ्रष्टाचार
विकास बजेट तथा स्रोतसाधनको दुरुपयोग र प्रभावकारी नीति तथा योजनाको अभाव छ।
५. राजस्व आत्मनिर्भरता तथा आर्थिक सुदृढता अभाव
उद्योग तथा स्थानीय उत्पादनमा लगानी नहुँदा बाह्य आपूर्तिमा निर्भरता छ। स्थानीय सरकारको वित्तीय व्यवस्थापन कमजोर छ।
लुम्बिनी प्रदेश स्तरीय युवा सम्मेलन र सार्थकता
युवा नेतृत्व, नीति निर्माण तथा सुशासन प्रवर्द्धनका लागि लुम्बिनी प्रदेश स्तरीय युवा सम्मेलन महत्त्वपूर्ण अवसर हो। तर यसको प्रभावकारिता सुनिश्चित गर्न निम्न विषयहरूमा ध्यान दिन जरुरी छ :
१. तथ्यांकमा आधारित कार्यनीति निर्माणको अभाव
तथ्यांक तथा अनुसन्धान बिनाको भाषण केन्द्रित सम्मेलनले युवाका वास्तविक समस्याहरूको वैज्ञानिक विश्लेषण गर्न सक्दैन।
२. सैद्धान्तिक छलफल मात्र, कार्यान्वयन योजनाको अभाव
वक्ताहरूका जोशिला भाषण तर ठोस नीति निर्माणको पहल न्यून छ। सम्मेलनपछि पनि समस्या उस्तै रहने खतरा छ।
३. युवा सहभागिता र उनीहरूको हकहितका कार्यक्रम न्यून
युवाहरूको स्वरूपलाई ठोस नीति निर्माण प्रक्रियामा सामेल नगरिएको छ। रोजगारी तथा सीप विकासका ठोस योजना नबन्ने सम्भावना छ।
४. आर्थिक पारदर्शिता तथा सुशासनबारे अस्पष्ट दृष्टिकोण
वित्तीय अनुशासन सुधार्न ठोस नीतिगत छलफल नहुने जोखिम छ। भ्रष्टाचार नियन्त्रणका लागि प्रभावकारी कार्यनीति निर्माण नहुनु समस्या हो।
सम्मेलनको सार्थकता सुनिश्चित गर्न आवश्यक उपायहरू
यदि सम्मेलनलाई प्रभावकारी बनाउन सकियो भने यसका निम्न नतिजाहरू प्राप्त हुन सक्छन :
१. रोजगारी सिर्जना र उद्यमशीलता प्रवर्द्धन
सीप विकास तथा स्वरोजगारका लागि सहुलियत ऋण कार्यक्रम स्थापना गर्न सकिन्छ। स्थानीय उद्यमहरूलाई प्रवर्द्धन गर्दै औद्योगिक विकास गर्न सकिन्छ।
२. वित्तीय सुशासन र पारदर्शिता
भ्रष्टाचार न्यूनीकरणका लागि स्थानीय तहबाटै सुधारात्मक पहल गर्न सकिन्छ। बजेट तथा स्रोतसाधनको पारदर्शी व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ।
३. समाजमा शान्ति, सुरक्षा, तथा कानूनी सुधार
नागरिक सहभागितामा आधारित शान्ति तथा सुरक्षा कार्यक्रम स्थापना गर्न सकिन्छ। अपराध न्यूनीकरणका लागि प्रशासनिक सुधार तथा कानूनको कडाइ ल्याउन सकिन्छ।
४. शिक्षा तथा स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुधार
व्यवसायिक शिक्षालाई मुख्य प्राथमिकता दिँदै स्थानीय बजारको माग आपूर्ति निमित्त प्राविधिक उच्चस्तरीय तालिम कार्यक्रम स्थापना गर्न सकिन्छ। कोहलपुरलाई नागरिक स्वास्थ्य उपचार अन्वेषण र शैक्षिक केन्द्रको रूपमा विकास गर्ने नीति निर्माण गर्न सकिन्छ।
युवा सम्मेलनबाट अपेक्षित परिवर्तनहरू
कोहलपुर सम्भावनाको खानी भए पनि त्यसलाई उचित व्यवस्थापन गर्न नसक्दा विकासमा अवरोध आइरहेको छ। लुम्बिनी प्रदेश स्तरीय युवा सम्मेलन यस समस्याको समाधानका लागि एउटा महत्त्वपूर्ण अवसर हो। तर यदि सम्मेलन केवल सैद्धान्तिक भाषणहरूमा सीमित रह्यो भने यसले कुनै सार्थक परिणाम दिन सक्दैन। युवा नीति निर्माण, रोजगारी सिर्जना, वित्तीय पारदर्शिता तथा सुशासन सुधारका ठोस नीतिहरू नबनेसम्म यस्तो सम्मेलनको औचित्य खण्डित हुन्छ।
त्यसैले अबको आवश्यक कुरा भनेको तथ्यांकमा आधारित नीति निर्माण, पारदर्शिता र व्यवहारिक कार्यान्वयन हो। यदि सम्मेलनबाट आएका निष्कर्षहरूलाई व्यवहारमा लागू गर्न सकियो भने मात्र कोहलपुर समृद्धिको यात्रामा अघि बढ्न सक्नेछ।
अबको चुनौती भनेको भाषण होइन, कार्यान्वयन हो !
